برجام 2 اجرایی می شود؟

| سید حبیب مرتضوی | در چند روز اخیر و پس از اجرایی شدن برجام، وزیر بهداشت و سپس آیت الله هاشمی رفسنجانی در سخنانی از ضرورت به اجرا درآوردن برجام 2 سخن گفتند. صحبت از اجرای مدل داخلی برجام درست در موقعی مطرح شد که تعداد زیادی از کاندیداهای اصلاح طلبان برای حضور در مجلس و همینطور تعدای از نمایندگان فعلی مجلس از سوی هیئت های نظارت استانی رد صلاحیت شده بودند. اگرچه بحث پیرامون اجرای برجام 2 بیش از آنکه عملی باشد، واکنشی رسانه ای به رد صلاحیت های گسترده و بی سابقه اخیر است، اما به واقع باید دید که وضعیت سیاسی کشور در چه موقعیتی است که صحبت از اجرای برجام 2 می شود؟...

 برای پاسخ به این سوال‌لازم است اندکی روند به سرانجام رسیدن مذاکرات را بررسی کنیم. حاصل گفتگو و مذاکره مابین 6 قدرت جهانی و ایران در دوران سعید جلیلی ما را به این نتیجه رسانده بود که به ظاهر هیچ حرف مشترکی بین طرفین وجود ندارد. این به ظاهر حرف مشترک نداشتن را باید تصویری دانست که از مذاکرات تیم جلیلی در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به ما القا شده بود. هر چندوقت یکبار، سعید جلیلی با آن لبخندهای ژوکوند و معصومانه اش با کاترین اشتون به مذاکره مینشست و پس از چند روز خبر خاص و پیشرفت خاصی حاصل نمی شد و فقط می توانستیم محل بعدی مذاکرات را بفهمیم. بعدها نیز با انتشار بسته پیشنهادی ایران به 1+5 مشخص شد که بیش از آنکه جناب جلیلی و دوستانشان به گفتگو پیرامون مسائل فنی و سیاسی پرداخته باشند، به بحث پیرامون حقوق ملت ها، توجه به عدالت در سطح جهان و آزاد سازی 

"ظرفیت ها" با اشتون سخن گفته اند. اما روحانی با 
نگاه درستش به دیپلماسی، سکان کشتی طوفان زده را به دستان ظریفی سپرد که بیش از آنکه به مسابقه بودن مذاکرات و برنده شدن در آن به هر قیمتی بیندیشد، سعی کرد فضا و نگاه جهانی به ایران را تغییر دهد. در حقیقت دکتر ظریف و تیمش به جای آنکه به هیجانی شدن فضا دامن بزنند، گفتگو پیرامون ریز ترین تا کلان ترین اختلافات طرفین را به عنوان 
راه حل برگزیدند. در واقع آنچه که امروز به عنوان 
دستاورد برجام مشاهده می کنیم حاصل تغییر نگاهی بود که طرف های مذاکره در طی 30 ماه گفتگو بدان دست پیدا کردند. شاید راه نجات بحران های سیاسی- اجتماعی امروز جامعه ایران هم همین مدل باشد. بحث و گفتگو بر سر مسائلی که مابین حاکمیت و اصلاح طلبان وجود دارد. به فرض صحبت بزرگان سیاسی کشور با شورای نگهبان و حل مشکل فعلی، آیا راه حل دائمی موضوع هم همین است؟ آیا این راهکارها را می توان روش هایی بلند مدت و پایدار دانست یا راه هایی مسکن و موقتی اند؟ نباید یک بار برای همیشه نگاه برخی نهاد ها به جریان اصلاحات تغییر کند؟ آیا کلید روحانی 
که با تدبیر و مذاکره، نگاه شورایی متشکل از 
6 قدرت خارجی به ایران را تغییر داد 
نمی تواند نگاه تصمیم گیران داخلی را نسبت به
اصلاح طلبان تغییر دهد؟چرا یک بار برای همیشه مشخص نمی شود که چگونه باید برخی مسائل مانند اﻋﺘﻘﺎد و اﻟﺘﺰام ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺪس ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﻲ را در فردی تشخیص داد؟ آیا اگر کسی یا گروهی تفسیرش با تفسیر و نظر اعضای شورای نگهبان متفاوت باشد حق کاندیداتوری انتخابات را ندارد؟ و مهم تر از همه اینکه نقش رئیس جمهور به عنوان فرد دوم اجرایی کشور و کسی که مسئول اجرای قانون اساسی و توجه به حقوق شهروندی است چیست؟ تا کی باید رایزنی ها و گفتگوها درباره چنین مسائلی در پشت پرده و به دور از بحث و گفتگوهای کارشناسی و نظر مردم باشد؟ اگر توانستیم با 6 کشور خارجی به توافق و هم‌زبانی برسیم چرا نباید از همین مدل برای بحث های داخلی استفاده کنیم؟ اگر نتوانیم با گفتگو به حل معضلات سیاسی- اجتماعی جامعه بپردازیم، پس نتیجه مردم سالاری و دموکراسی که دم از آن می زنیم، چیست؟ اگر قرار باشد برای هر انتخابات شاهد بالا آمدن این اختلافات باشیم و هزینه ای به نظام تحمیل شود، به جای اینکه از فرصت انتخابات برای تحکیم دموکراسی استفاده شود، به نا امیدی و کاهش مشارکت اجتماعی و به تبع آن کاهش سرمایه اجتماعی دامن می زنیم.پس از حل بحران هسته ای شاید مهم ترین و امید بخش ترین کاری که روحانی 
می تواند انجام دهد همین باشد که فکری به حال اختلافات فعلی مابین جریان های مختلف کند. بی شک موفقیت در این مسیر نتایج بسیار درخشانی را به همراه خواهد 
داشت.